Omdat we niet zijn geprogrammeerd rationeel te handelen, worden beleggers beïnvloed door cognitieve factoren en emoties. "Behavioural finance" is de studie die hiernaar onderzoek doet. Professoren zoals Tversky, Kahneman, Statman, Thaler en Shiller zijn de meest gerenommeerde onderzoekers op dit gebied. Kahneman heeft bijvoorbeeld een Nobel-prijs gekregen voor zijn werk met Tversky. In zijn interessante boek "Thinking, fast and slow" behandelt Kahneman deze onderzoeken. Omdat dit zo'n belangrijk onderwerp is bespreek ik hieronder wat uitgebreider dan normaal deze gedragsvalkuilen. En daarna, nog belangrijker, wat je kunt doen om 'de vijand' te verzwakken.
Wat zijn de meest voorkomende gedragsvalkuilen?
Te veel zelfvertrouwen en optimisme
Vele onderzoeken hebben aangetoond dat mensen te veel zelfvertrouwen hebben in eigen kunnen en te optimistisch zijn. Of het nu gaat over het rijgedrag (80% van de mensen denkt dat ze beter dan gemiddeld kunnen rijden), het uiterlijk, sociaal gedrag of beleggen, het is universeel. Bij beleggen leidt dit tot het onderschatten van negatieve uitkomsten, overmatig risico nemen en het treden buiten je specialisatie. Vrouwen hebben hier over het algemeen minder de neiging toe.
Het recente verleden extrapoleren naar de toekomst
In het maken van voorspellingen over de toekomst of bij het beoordelen van vermogensbeheerders of bedrijven kijken mensen naar het recente verleden en verwachten dat de recente trend zich zal doorzetten. Omdat de toekomst vaak onzekerder is, leidt dit tot onjuiste beslissingen. Het najagen van goede recente performance is een veel voorkomende implicatie hiervan.
Kudde gedrag
Zelfs als de mens weet dat de kudde fout is, is de kans aanwezig dat hij niet durft af te wijken van de opinie van de kudde. Experimenten hebben aangetoond dat mensen zich willen conformeren aan een groep, ook al weten ze dat ze een fout antwoord geven. Dit is zeer schadelijk, omdat het bijvoorbeeld leidt tot het kopen op de piek van de markt en het verkopen op de bodem.
Niet om kunnen gaan met informatie
De mens is niet gemaakt om te gaan met een veelvoud aan informatie. Zeker voor beleggers is een grote hoeveelheid informatie beschikbaar die niet allemaal geabsorbeerd kan worden. Onderzoek heeft aangetoond dat in veel professies het krijgen van meer informatie leidt tot een groter gevoel van overtuiging, hoewel dit veelal onterecht is. Door het gestegen vertrouwen worden echter wel grotere risico's genomen. Meer informatie kan dus een negatieve invloed hebben.
Aversie tot het nemen van verlies
Onderzoek heeft aangetoond dat verlies ongeveer twee keer zoveel pijn doet als dat winst plezier geeft. Niemand geeft graag toe dat hij een fout heeft gemaakt. Hierdoor worden verliezers vaak in de portefeuille aangehouden. Soms is dit een juiste strategie, bijvoorbeeld als er geen negatief nieuws over het bedrijf naar buiten komt. Maar als nieuws uitkomt waardoor de toekomstige verwachtingen minder rooskleurig zijn dan is verkopen veelal een betere actie.
"Anchoring"
Anchoring slaat op het verschijnsel dat mensen beïnvloed worden door de manier waarop informatie wordt gepresenteerd en hierdoor bepaalde ankerpunten hanteren. Zo willen mensen vaak een aandeel niet verkopen als de prijs onder de aankoopprijs noteert. Dit moet echter niet relevant zijn. Belangrijker is hoe de fundamentele vooruitzichten van het bedrijf zich hebben ontwikkeld sinds de aankoop van het aandeel.
Mentaal boekhouden
Mensen hebben de neiging om de portefeuille niet als één geheel te zien maar in bakjes te denken. Hierdoor worden suboptimale beslissingen genomen, zoals bijvoorbeeld geld lenen tegen een hoge rente terwijl ergens anders kasgeld staat dat een lagere rente geniet.
Angst voor spijt
Het wel of niet uitvoeren van een transactie kan leiden tot spijt. Om dit gevoel van spijt te vermijden wordt dan ook geen actie genomen of durft men bijvoorbeeld niet te beleggen in bedrijven die een slechte reputatie hebben. Angst voor spijt kan ook leiden tot kudde gedrag, omdat meegaan met de kudde achteraf makkelijker is goed te praten dan contrair te handelen ("iedereen had het fout").
Hoe zijn deze gedragsvalkuilen te voorkomen?
Deze fouten en emoties zijn niet makkelijk tegen te gaan, omdat de mens op een bepaalde manier is geprogrammeerd. Het onderkennen is een eerste stap, maar dan ben je er nog niet. Kahneman heeft er eigenlijk weinig vertrouwen in dat we het zelf kunnen oplossen, maar toch adviseer ik om in ieder geval te proberen om 'de vijand' te verzwakken. En daarnaast de oplossing vooral vinden in het inrichten van een goed besluitvormingsproces dat de valkuilen mitigeert.
Een paar adviezen om de gedragsvalkuilen te voorkomen:
Ken je beperkingen, weet wat je niet weet (en besef dat het moeilijk is om het beter te weten dan de markt).
Accepteer dat beleggen een discipline is waarvan de uitkomst op middellange termijn vooral afhankelijk van toeval is.
Besef dat je veel fouten zal maken, maar dat het omgaan met deze fouten het verschil tussen succes en falen bepaalt (leer ervan).
Maak een pre-mortem: bepaal van tevoren wanneer je een aandeel verkoopt of beheerder gaat ontslaan.
Werk gedisciplineerd: maak checklists voor jezelf, schrijf je doelstellingen uit.
Zoek de contraire opinie op.
Hou het simpel: hoe complexer de materie hoe groter de impact van de valkuilen.
Neem beslissingen op een volle maag (honger is een slechte raadgever....).
Om af te sluiten nog een quote, ditmaal van Statman:
"In summary, people trade for both cognitive and emotional reasons. They trade because they think they have information when they have nothing but noise, and they trade because trading can bring the joy of pride. Trading brings pride when decisions turn out well, but it brings regret when decisions do not turn out well. Investors try to avoid the pain of regret by avoiding the realization of losses, employing investment advisors as scapegoats, and avoiding stocks of companies with low reputations."
Yorumlar